Home Page || "Natural Magick" || The Author And His Work ||Editor/Producer || Glossary/Index

A Table Containing the General Heads of Natural Magick

"Preface To The Reader"

Title Page

Scan/Page Example   1  2   3  
Book I  ||  Book II  ||  Book III  ||  Book IV

BOOK I

1558

"MAGIAE NATURALIS"

By

John Baptista Porta(Giambattista della Porta)

(1535-1615)

(As Transcribed by Dr. Laura Balbiani)

PRAEFATIO AD LECTORES.

EN Præcox opus lectores candidi, cui si ornamenti id addidissem,

quod sanè animo constitueram, fortasse pleniori

obsequio abditarum naturæ rerum, literarumque præauidos

demererer. Hæc enim dum experiri ceperunt, nonnulli

ex aliorum laboribus gloriam aucupantes, cum tale

sibi ascriberent munus, diuersæ, vndique scripta cudebant,

& tam maleuolorum potuit liuor, vt cum auidius inuestigarentur, mutilata,

inordinataque in hominum lucem citius prodirent, quam putaramus, vti studiosus

quisque animaduertere poterit, sic multa de philosophorum famigerato

pharmaco illo, non iniucunda, inutiliaque omittuntur, pensique maioris,

quæ cum longum expostulassent tempus, in via erant. Multaque præterea

acri censorum virga nimis seuerè examinata delentur, lacerantur, &

tolluntur, non sine meo dolore, quæ potius admirando, & philosopho ingenioso

dignissima, quam profani erant operis: vnde cum illud non possim,

quod velim, id necesse est velim, quod possum.

Mihi cum ab ineunte ætate hæc audiendi, cognoscendique innatum fuerit

desiderium, adeò creuit, vbi ætas inualuit, vt accuratius pertinaci studio

perdius, atque pernox, si qua extarent nostrorum maiorum monumenta reuoluerim,

& si verbum protulerint, denotarim: nec minus aures adhibuimus

sedulas, si qui hæc percallerent, vel ea cognosci aliquo modo possent, &

lecta, auditaque diuturna experientia explorabam, ne intentatum aliquod

remaneret, cum sæpe Ciceronis sententiæ meminissem, qui sic inquit: Par

est eos, qui generi humano res vtilissimas, & perpensas, exploratasque memoriæ

tradere concupierint, cuncta tentare. & nunquid ea experientiæ responderent

denotabam: animo potius vera, quam falsa reperiendi: cum planè

perspicerem non vana eos lucri spe, aut inanis gloriæ affectatione ea futuræ

posteritati scriptis mandasse, quæ perpetuò essent duratura, sed vt vera eruerent

naturæ secreta, patefacerentque, haud sine minimo scribendi, inueniendique

labore, & vbi veritati retulisse consona reperiebamus, non sanè id mihi

tam erat carum, quam quod eandem curam animos illi anxisse, ac sollicitauisse

comperierim. At post longum naturalium rerum periculum, crebra

est animaduersione perspectum, clareque nouimus in scribendo potius, quam

explorando auidiores eos extitisse, cum à veritate multa longe aliena scribant,

ex aliis alio commutuante, ac si ardua esset eorum operatio.

Narrat Cato hederaceum vasculum suapte natura vinum propalare anhabeat

immixtam aquam, cum vinum id, quod aquam habere putas, eodem

mittas: si enim dilutum fuerit vinum, effluere, & remanere aquam, cum

vinum hederacea materia non contineat: & antiquitus vasa fingi solita, quæ

dilutum vinum explorarent, ad detegendas vindemiatorum fraudes excogitata.

Transcribunt ab eo Plinius, & oens ferè, neque est aliquis tam longa successionis

serie, qui id experiatur, nam contrarium apparet, nec scimus qua ratione,

aut experientia fuerint ducti. Ridet Galenus omnes protulisse, quod tritum

ocymum celerrime scorpiones generet, ipse enim inanibus experiens

ollis, quotidie ad Solem concalefaciens ollas, maxima arte falsum deprehendit,

& tamen leniter contusum lateribus humido loco Soli expositum,

eos procreat paruulos, qui tum in dies augescunt, nec ibi alios odore allectos

accersiri. Quis credat insignes in nostra ligna authores Plinium, & Albertum

sæpissime falli? quorum alter nobilis, rusticus alter mendax dicatur cum

ille aliorum testimonio fretus transcribat, hic suapte authoritate mentiatur,

nec in dicendo sibi satis constet, nec quæ dicat de his nouerit, & paginas

sæpe repleat cuiusmodi solent vetulæ effutire? Quid cæteros commemorem

authoritate clarissimos viros, qui si qua protulerint, ea non præsenti solum

inspectione, res & simplicia nouerunt opus subingredientia, sed alienis

traditionibus connato, & importuno quoddam adiiciendi studio edocuerint,

sic successiue errores propagantur, & in immensum postremo augescunt,

vt ne vestigium quidem eorum appareat, & ægrè à primis cognoscantur,

atque vt no[...] difficilis experimenti, sed ne sine risu quidem frequenti

legi possint? Præterea multos omittimus, quos in præsentia recensere opus

esse non duximus, qui circa salem, fabam, & enigmatum quibusdam inuolucris,

parabolis, & verborum commentis data opera maximas tenebras offuderunt,

dum mira ad posteros noscenda transmittunt, & montes pollicentur

aureos: quis enim sciet vtrum talia nouerunt, vel aliud, & diuersum

sæpe numero scribant, quam creditum ab eis fit? vnde ingenia, quæ sublimiora,

& discendi cupidiora sunt, longissima temporis intercapedine detinentur,

& tandem eorum animaduertentes inscitiam, quod se illa assequi posse

diffidant, seseque operam, & oleum contriuisse intelligant, desperatione actos

conteritos serò poenitet: alii deinde alieno periculo sapientes facti, prius hæc

odisse discant, quam nosse. Multi quoque dum mira narrant, ne verbum

quidem proferunt vnum, vnde aliquid occurset lucis, vel ingeniosi habeant,

vnde inuestigent: sed vti habent (credo) ex aliis, ita exhibuere, cauti ne vno

detecti verbo, suam imperitiam prodant. Quod si me tali via vsurum existimetis,

multa profecto repleuissem volumina, & in infinitum excresceret eorum

numerus: quare hoc absit, sed quæ ex nostris naturalibus scientiis elegimus,

quantulacunque fuerint vobis dedimus, nec tam pro eis vtilia, quam ansam

maiora excogitandi, conficiendique præbeant: incomprehensarum enim rerum

infinita est multitudo, & in immensum se porrigit, maiorque est, quam

ab omnibus considerari possit. Ipsi enim omni ambitione omissa ambiguitateque,

sine fuco & fallaciis ea prodimus, quæ tacuerunt diu, vel scientis inuidia,

vel noscentis inscitia, & quo tegebantur dilacerauimus velum: vt quæ

hactenus prodigiosæ naturæ gremio, & promptuariis testatissimorum virorum

delituerant, in lucem emergant, & quomodo explorari quæque possint, vbi

non iactantiam, non verborum inuolucra audietis, non aliorum authoritati

confisus sum, nec nobis est visum honestè errare, optimos sequendo duces,

sed rudius & planius, vt potuimus, sumus loquti, simplicia circumlocutionibus

& distinctionibus nominauimus, sine quo multum tenebrarum effundi

solet: legant hæc omnes, quanquam me scio ex hoc calumnia non cariturum,

sed doctiorum aures offensurum, ait enim Plato ad Dionysium: Philosophiam

videntur ridiculam facere, qui agrestibus & prophanis viris hæc

tradere conantur. Sed reiiciatur hæc ambitio, profligetur hæc inuidia, generosi

enim animi non sunt, & vincat posteris iuuandi voluntas, scio enim

eis profutura, nec parum fructum studiis allatura. Transfert Cicero à Platone

nobis solum non esse natos, ortusque nostri partem patriam, partem parentes,

partem amicos vendicare. Id tamen non inficior, obticuisse me aliqua,

transposuisse, verborumque anfractu celasse, non sic tamen, vt ingeniosus

quisque non detegat & percipiat: nec ab re id me potius fecisse censeatis,

ne prophana turba, nec dum philosophiæ sacris initiata assequi ea

possit, neque ad eorum manus delata vilescant, id præcipue in noxiis, quæque

maioris fuerint ponderis. Vos autem qui thesaurum præ manibus habetis,

addite, demite, & quod facile vobis fuerit, germanum sensum eruite, & si

experimenta occurrunt, aut vilia, aut nota, sine nausea prætermittantur,

uobis enim non scripsimus, sed aliis, vt quæsitum quisque hauriat sibi cibum.

Accipite igitur studiosi lectores labores longos non sine studio, vigiliis, sumptibus,

& incommodis plurimis, quo elargiuntur animo, & intellectus, animique

ambiguitatem omnem, atque inuidiam tollite, quæ mentis aciem

præstringere solent, & veritatem impedire, rectoque iudicio res perpendite,

dum ea periclitamini, quæ scripsimus, nam veritatem comperientes, meis

fortasse studiis æquiores fueritis. Quanquam me non lateat inscios multos

non defore, & omni seria re feriatos, qui hæc horrescant, iisque inuideant,

& hæc non solum falsa, sed ne posse quidem fieri temere affirmet, dumque

argumentis, & infinitis disputationibus verum eruere nituntur, faciunt næ

intelligendo, vt nihil intelligant & eorum prodatur inscitia: isti veluti prophani

à Magiæ nostræ liminibus arceri debent. Qui enim naturæ miraculis

fidem non adhibent, ii modo quodam philosophiam conantur abolere, quod

si aliqua prætermisimus, & inconcinnè diximus, scio nil esse tam ornatum,

quod expoliri non possit, nec tam plenum, quod incrementum recipere

nequeat.

IOANNIS BAPTISTAE

PORTAE NEAPOLITANI

MAGIAE NATURALIS,

LIBER PRIMVS.

Quid sit Magia Naturalis.

CAPVT I.

MAGIAM A Perside nomen, & originem duxisse Porphyrius,

& Apuleius inter Platonicos astruunt non obscuri:

quanquam Suidas à Maguseis traxisse putet, illosque

Magos appellitant, quos Latini Sapientes, Græci Philosophos

ab vno Pythagora, Indi Gymnosophistas græcè,

Aegyptii Sacerdotes, Cabalistæ Prophetas, Babylonii,

nec non Assyrii Chaldæos, Celtæ Galli Druydas, & Bardos, qui & Semnothei

appellabantur:& tandem Magia diuersas apud gentes diuersis scatet

nominibus. Plerosque in ea fulfisse viros rerum naturæ callentissimos reperimus,

qualis fuerat Zoroaster Oromasi filius apud Persas, Numa

Pompilius apud Romanos, Thespion apud Gymnosophistas, Hermes

apud Aegyptios, Budda apud Babylonios, Zamolxis apud Thracas,

Abbaris verò apud Hyperboreos. Ipsam bipartitam faciunt, infamem alteram,

ac immundorum spirituum incantationibus concinnatam, & nephariæ

curiositatis esse afformatam, quam reconditioris literaturæ Græci

goetian++ vel Theurgian uocant, cui omnes aduersantur, ut quæ præstigia,

& phantasmata porrigat, quorum mox uestigium non remaneat. Naturalem

alteram, quisque veneratur, & colit, ut nil altius, nilque bonarum literarum

candidatis plausibilius: nec aliud esse putent, quam naturalis Philosophiæ

consummationem, summamque scientiam.Hæc plurimæ compos

potestatis, abditis scatet mysteriis, ac delitescentium rerum contemplationem,

qualitatem, proprietatem, ac totius Naturæ cognitionem elargitur,

ut apex, & fastigium totius Philosophiæ. Docetque rerum adminiculo, &

earum mutua, ac oportuna applicatione opera efficere, quæ vulgus putat

miracula, omnem admirationem, humanumque captum excedentia. Ideo

maximè in India, & Aethiopia vigebat, vbi animantium, herbarum, lapidum,

cæterorumque ad id spectantium multa suppetebat facultas. Vnde

qui visuri acceditis, nil aliud Magiæ Naturalis opera credatis, quam naturæ

opera: ars autem illius est ministra, ac naturæ sedulo famulatur. Sicubi

enim aliquid naturali cognationi deesse noscit, per vapores, numeros,

qualitates oportunis illud instaurat temporibus. Vt in agricultura ipsa Natura

herbas, plantulas, & segetes parit, ars autem præparat.Vnde rectè

Plotinus Magum naturæ ministrum, non artificem vocat. Quali autem fungatur

officio, & literatura minister hic, in sequenti demonstrare intendimus.

De Magi Institutione, & qualem oporteat esse Magiæ naturalis professorem.

CAPVT II.

NVNC Peruulgare fas est, quæ meminisse, & nouisse toto

hoc opere Magum oporteat, vt omniquaque instructus,

latentes, & mirabiles Naturæ effectus pertingere auspicetur.

Iam ipsam actiuam, & naturalis Philosophiæ absolutam

portionem descripsimus. Iurè quidem primum

qui tanta debet maiestate pollere, exactum, & consummatum

in Philosophia, rerumque Naturæ disertissimum optare. causas enim,

principia, & rerum elementa rimatur, mirificas earum dotes depromit,

mutuum elementorum nexum, combinationem, vnde mixtorum scaturigo,

& interitus, meteoriam, maris æstus, coecos motus terram concutientes,

animantium, quadrupedum videlicet, aeriuagorum, aquatilium, &

omnium vita fruentium, & metallorum naturas, loca, & nomina, in quibus

oportet multum uersatum esse, vti legentibus liquidum fiet, nam

nominum diuersitate, similitudine, & ambiguitate, diu in aliquibus operibus,

uehementerque laborauimus. Neque enim id artifici inconuenientius esset, quam

instrumenta ignorare, quibus operatur. Medicinæ quoque haud ignarum,

hæc enim huic arti multum congener, & simillima est, eamque sub hanc speciem

irrepsisse, & hominum mentes sic allectasse aiunt: & præsidia multa

præstat, docet enim mixtiones, temperies, & compari modo, ad ea peragenda

componere, & applicare. Inde profluit stirpium notitia, vt herbæ

diligenter inspiciantur aduenæ, indigenæque, necessaria admodum, vt

hinc omne dependeat. Mathematicas nouisse disciplinas oportet. nam sydereo

calore, multiuagis coelorum flexibus, & habitudinibus, quas docet

Astrologia, multa sunt, quæ operandi, patiendique vim pertrahunt, rerumque

occultæ manant proprietates, & virtutes. Magia Opticam continet facultatem

ad oculos pertinentem, quomodo subinde oculos fallat, visiones in

aquis, procul, in speculis, in orbem conglobatis, concauis, extensis, diuerseque

efformatis, è quibus pars magna naturalis Magiæ dependet. Omnibus

perpensis, has ipsa asseclas, & adiutrices artes sibi adsciuit: quique

has ignorauerit, penitus hinc secludendus est; nec Magum esse quempiam existimandum,

nisi disciplinis his insigniatur. Sit Magus naturæ dono artifex, & sciens

ualde: nam sine artificio sciens, aut ignarus artifex, si quid naturale fortè

non habeat, adeo coniuncta sunt, vt frustra terat operam, nec optato potiatur.

Sunt autem quidam ita Naturæ muneribus in iis rebus habiles, &

scientes, ut à Deo ficti esse videantur. Neque hæc ita dico, vt ars aliquid

limare non possit, & quæ bona sint fieri meliora non posse, & quæ non optima

aliquo modo acui & corrigi posse. Lynceis oculis perpendens, quæ se

sibi demonstrant, vt re inspecta sedulo operetur, hoc dicere volui, vt si inscius

fallitur, nobis vitio ne vertat, sed suam culpet inscitiam. hæc non tradentis,

sed professoris imbecillitas est. Nam si hæc in manibus alicuius minus

ingeniosi versabuntur: derogatur scientiæ fides, fitque, vt fortuita videantur,

quæ verissima, ac necessariis eueniunt causis. Sic debita actiua

passiuis addens mira produces, & si mirabiliora quæsieris, haberique vis,

eorum sufficientis causæ cognitionem tollito. Nam qui causas nouerit, nimium

authoritati derogat, illud enim mirum; cuius causa latet spectantem,

eatenus rari, insuetique illud retinens, quatenus causæ abditæ sunt. Quidam

lucernam extinxit, ac rursus muro, vel lapidi admouens accendebat,

ceu rem mirandam, & tunc illud mirum videri desiit (inquit Galenus) cum

sulphure contactum reperiere. Et Ephesius inquit: Miraculum inde soluitur,

vnde videtur esse miraculum. Sit quoque diues: difficulter enim operamur,

si opes non suppetunt. oportet enim ditari, vt philosophemur, non autem

philosophari, vt ditemur. Sumptibus ne parcat, sed perquirendo prodigus,

dumque attentius, examinatiusque perquirit, patiens reuocare ne

grauetur, nec laboribus parcat: ociosis enim, & ignaris Naturæ secreta

non panduntur. Vnde recte Epicharmus dictitabat. Deos mortalibus omnia

laboris precio vendere. Et si descriptioni non respondet effectus, aliquid

defecisse scito, non enim rudibus, & tyronibus, sed ingeniosis, & artificibus

breuiter perscripsimus.

Antiquorum opiniones circa mirabilium operationum causas.

CAPVT III.

QVOS Sæpe intuemur Naturæ effectus, in causarum dignotione

sic accendit priscorum philosophorum animos,

vt in eo non parum insudarint, & hallucinati sint, ac varii

varias dixerint opiniones, quas antequam vlterius progrediamur,

referre censuimus. Principio, vt ab vltimis

opiniones repetam, Aegyptii omnes, quos primum liquet coelorum effectus

scrutari, & metiri ausos, postquam perpetuæ serenitatis obsequio, in

camporum patentium æquoribus habitantes, cum è terra nihil emineret,

quod contemplationi coeli officere possit, æterna semper clara, perspicuaque

sidera deprehendentes, omnem curam in siderum cognitione influxuum

posuerunt. cumque ociosus valde perterreret causarum aucupium, coelo,

& sideribus ascripsere cuncta, vt inde duceret vnumquodque fatum, coelique

influxum in exortus hora, & interitus, stellarum reciprocationibus,

effectus producebant miros. vnde certis sub horis, statis temporibus, &

aspectibus omnia parari, colligique cæpere: nec vltra progressi suam tuentur

opinionem. Alii deinde Philosophi ab elementis omnia progredi, eaque

statuerunt principia, & causas: vti Hippasus Metapontinus, & Heraclides

Ponticus ignem: Diogenes Apolloniates, & Anaximenes aerem: Thales

Milesius aquam: Hesiodus terram: Hippon verò & Critias horum vapores.

Alii qualitatibus ascripsere: vti Parmenides frigido, & calido: magnaque

medicorum pars per frigidum, humidum, calidum, & siccum:

quando simul conferuntur ex eorum victoria, has mirabilium radices statuere:

quæque in medium protulere experimenta, iis componi, ac causæ

reperiri posse credunt. Addidit Empedocles Agrigentinus elementis, vti

non sufficientibus concordiam, & litem: ex vna res gigni, & corrumpi ex

altera. Citticus Zeno materiei Deum: quorum efficiendi vnum, patiendi

alterum fecit principium. Recentiorum verò philosophorum ætas, inspecta re,

id tueri non posse iudicauere, nam contraria sæpe qualitatibus operantur,

ac vltra elementa, & qualitates, aliquid aliud esse coniectarunt.

Plato enim, & Aristoteles, qui philosophiæ culmen retigere, finemque

imposuerunt altius rimati, multaque reperierunt ex elementorum qualitatibus,

vti virtutes substantialibus formis connatas: sic per se vnum, per

accidens aliud, & multa, quæ in sequentibus aperiuntur.

Vnde rerum vires patentes, abditaeque eueniant.

CAPVT IIII.

IAM Antiquorum quisque in patentibus, abditisque

rerum virtutibus est digladiatus: nec eos redarguere opus

esse censui, cum communi omnium præceptore, ac summo

Peripateticorum Principi fuerint affatim confutata.

Nunc autem; vt enucleatius patescant omnia, æquum

est meminisse, à quibus vires nanciscamur, non minimum

in reperiendis nouis, componendisque profuturum, vt separare, & discernere

discant, ne omnem veri seriem conturbent. Cum ex eodem mixto plures

fluitent effectus varii admodum & diuersi: ex vno autem peroriri principio

est omnibus in confesso, cuiusmodi multa in processu leguntur exempla.

iamque vnde proficiscantur apertè dicturis paulo altius exordiendum

est. Cuiuscunque naturalis substantiæ (nam substantiam voco id, quod est ex

vtraque compactum) compositioni materia, formaque vti principia eueniunt:

nec qualitatum functiones eiicimus, quæ ex primordiis in elementis

latitabant, ternumque simul replent numerum. Cum elementa ipsa in alicuius

efformatione veniunt, retinet efformatum qualitates præeccellentes

aliquas, è quibus quanquam cunctæ in effectuum productione concurrant,

à superioribus totum peruenisse creditur, cum sibi reliquorum vires ascribant:

si enim æquè omnes decertarent, inconspicua esset eorum virtus. Nec

materia quodammodo viribus est viduata: non illa princeps, simplexque

est, qua de memoro, sed quæ ex elementorum vi, substantiisque enata est,

è duobus maximè patibilibus, terra videlicet, & aqua. & quas aliquando

solet Aristoteles secundarias qualitates, & corporeos effectus appellare:

nos materiei functiones, siue vires, siue alio vocabulo gaudent, cognominemus:

vti rarum, densum, asperum, læue, durum, fissile, materiei gremio

penitus constituta, ab elementis tamen omnia veniunt. Rectius igitur censui

ne confundantur, qualitatum effectus à temperatura, materiæ verò à consistentia

effluere. At formæ tanta vis inest, vt quos omnes intuemur effectus,

ab ipsa primum progigni nemini sit non cognitum, diuinumque habeat

exordium, veluti superior, & præstantissima: per se sine alterius adminiculo,

eis vti instrumentis vtitur, vt citius, & commodius actionem expediat.

quique animum minime addictum, assuetumque speculationibus

habet a temperamento, materiaque omne effici posse putat, cum iis tanquam

per instrumenta fiant. Opifex enim si in alicuius constructione simulachri

aliquo vtitur stylo, vel scalpro; non vt agens vtitur, sed suppeditando vt

nauius expediat. Tres igitur cum in vnoquoque sint efficientes causæ, non

feriari, aut cessare putes, sed foetificantes omnes, remissius vnam, validius

reliquam: omnium verò maximè forma ipsa id efficit, reliquas corroborans.

& si deficeret, irritas faceret, & frustarentur: cum non sufficiant coelestibus

muneribus capiendis. Et quanquam sola exprimere eos non possit, quin

reliquæ suos depromant, tamen nec confunduntur, nec diuersæ fiunt, sed

ita inter se colligantur, vt mutuo indigeant opere. Qui recte id rationis indagine

cernere nouerit, obscuritatis nihil habet, nec veri scientiam confundet.

Vnde vis ea, quæ rei dicitur proprietas, non à temperamento, sed ab ipsa

euenit forma, & vt omnium præstantissima, compari quoque euenit loco:

à suprema igitur vertigine proximè, huic ab intelligentiis, illis denique ab ipso

Deo, sic quæ formæ eadem est, & proprietatum origo. Nam Deus, vt

sentit Plato, cum primitus coelos, sidera, ipsaque rerum primordia ortus,

& interitus vicissitudine marcescentia, suæ diuinitatis omnipotentia,

apto modulamine condidisset, dein animantium, stirpium, & inanimatorum

genera, ne illa eadem cum coelo conditione forent, coelorum, elementorumque

viribus accitis, per gradus assignauit, inferiora supernis ancillari

fatali lege sanciuit, & formam vnicuique suam sydereo lapsu viribus cumulatam

immisit: & ne continua rerum desisteret procreatio, singula semen

proferre iussit, & formam præparatis foenerari. sic ab ipso coelo deuenientes

formas diuinas, & coelestes esse necessariò pronunciabis, in qua formarum

exemplar, & nobilissima consistit causa, quam Plato idem philosophorum

princeps mundi animam vocat, summus item Aristoteles vniuersalem

naturam, Auicenna autem formarum datorem.Ipse non de re vti caduca,

sed ex se eliciens, & immittens, primo intelligentiis, stellisque impartitur,

deinde elementa tanquam per instrumenta materiam disponentia aspectibus

informat. Quis est ergo tam demens, tam male à Natura informatus: vt si

hæc ab elementis, coelo, intelligentiis, & denique ab ipso Deo veniat, coelestem

dicat, quod naturam illam non sapiat, & diuinam quodammodo maiestatem

non redoleat, & quum tanta sit cum eo affinitas, opera efficiat, quibus

nil admirabilius, aut fingi, aut cogitari possit? Multa fastidientis lectionis

argumenta relinquimus, siquidem singulatim vires vberius sumus explanaturi.

Quid Platonis anuli, & Homeri catena.

CAPVT V.

HAEC Igitur rerum combinatio, hæc series, & ordo diuinæ

deseruiens prouidentiæ, vt quæ reguntur inferiora

hæc omnia, ab ipso Deo primitus seriatim procedant, &

operandi virtutem suscipiant. Deus enim (vt Macrobius

ait) qui prima causa, & rerum princeps, & origo, suæ

maiestatis foecunditate mentem creauit, hæc autem animam,

quæ partim rationem, quam diuinis rebus, vtpote coelo, & sempiternis

ignibus impartitur: (ideo enim diuinis dicuntur animatæ mentibus)

partim quoque, & sentiendi, & crescendi caducis rebus vim largitur, id Maro

sentiens mundi animam his mentem vocat.

Spiritus intus alit, totamque infusa per artus

Mens agitat molem, & magno se corpore miscet.

Homo igitur cum medius in vtroque consistat, & à coelo nobilitate recedens

& rationis particeps, qua meretur cæteris præstare animalibus, & sentiendi

vim retinet. reliqua deinde animalia, vt ab eo degenerantia, duo tantum

retinet remanentia, sentire, & crescere. Arbores autem quia sensu, rationeque

carent, cum crescendi tantum indigeant vsu, hoc potiri, solumque

crescere, & hac parte viuere dicuntur. id deinde exprimit Poeta paulo post

Vnde hominum, pecudumque genus, vitæque volantum

Et quæ marmoreo fert monstra sub æquore pontus. &c.

Cum ergo ab ipso Deo mens, à mente anima proficiscatur, & ipsa omnia

quæ suquuntur animet, vt conueniat cum bruto planta vegetatione, cum

homine brutum sensu, hic autem reliquis intellectu, sic vt à prima causa,

tanquam funiculus à coelo ad infima vsque hæc tensus, mutua quadam colligantia,

& continuitate, vt superior virtus radios spargendo, ad hæc veniet, quod

si extremum vnum tangatur, tremat, & reliquum moueat, iurè hunc nexum

anulos, vel catenam dixerimus, & Platonis anulis, & Homeri aureæ catenæ

congruere videbitur, qui diuinarum omnium inuentionum fons, & origo,

sub figmenti nube id sapientibus intelligi dedit.

++greek citation, 4 lines++

Vt primò Deus rerum opifex ipsius fecit prouidentia, vt inferiora hæc omnia

necessaria quadam naturæ lege à superioribus regantur. Hæc noscens

Magus, vt agricola vlmos vitibus; sic ipse coelo terram, vel vt apertius loquat,

inferna hæc superiorum dotibus, mirificisque virtutibus maritat, &

inde arcana naturæ gremio penitus latitantia: veluti minister in publicum

promit, quæque assidua exploratione vera nouerit, vt omnes cunctorum artificis

amore flagrantes, sui conentur omnipotentiam laudare, & venerari.

De Elementis, eorumque virtutibus.

CAPVT VI.

HACTENVS De substantialis formæ ortu, rerumque

serie. Nunc autem quæ occulta eueniunt proprietate, dissident

simultate, & amicitiæ nexu conuinciuntur, & quomodo

experienda per similitudinem, & reliqua docere

conandum: sed ne ordinem conturbemus, à rerum elementis

orsi, quæ primigenia rerum semina statuit Natura,

ad cætera paulatim deueniemus, quæ nostro opere cognosci, & sciri

necessaria videbuntur. Rerum hæc cunctarum semina elementa, simplicia

corpora (nunc autem illegitima, spuria, & adulterina: nam aliis mixta vti

magis, & minus transmutantur) materiale principium naturalis sunt corporis,

perpetua vicissitudine alterabilia, & vertibilia agitantur, atque intra ingentes

coeli fornices ita sunt conglobata, vt totum hunc sublunarem repleant

mundum. Ignis enim leuissimus, purissimusque, vt visum effugiat, in

altum se sustulit, & superiorem sibi adsciuit locum, quem æthera appellant.

Huic proximum elementum spiritus, quem Aerem vocant, paulò igne ponderosior,

immensa amplitudine circumfusus, per cuncta meabilis ad suam

nos reddit qualitatem, nunc in nubes densatur, nunc cogitur in nebulas, &

resoluitur. Succedit his aqua, inde vltimum ex defæcatis elementis abrasum,

coalitumque, quod terra dicitur, cunctisque substernitur, vasta, impenetrabilis,

& solidissima, vt nil tangi possit solidum, quod terræ sit expers, &

nil vacuum sine igne. Ipsa medii spatio æquilibrata, obuallatur omnibus,

immobilis sola residens, alia nanque rotata vertigine motu orbico circunferuntur:

Singula tamen vicinia, veluti quibusdam vlnis complectuntur,

& contrariis dissident qualitatibus. At natura sagax rato modulo, miraque

oportunitate hanc machinam architectata est. Cum binæ essent in vnoquoque

qualitates, in aliquibus iugabilis societas, in aliquibus verò discrepantia,

talem singulis de duobus alteram dedit, vt cui adhæreat, agnatam sibi, &

similem habeat qualitatem: vti aer, & ignis, alter enim calidus, & siccus,

alter verò calidus, & humidus: siccum enim, & humidum contraria sunt,

conciliatione tamen socii caloris copulantur: Sic terra frigida, & sicca est,

aqua autem frigida, & humida, quæ & si per siccum, & humidum sunt aduersantia,

connectuntur tamen frigiditatis societate, aliter enim difficilis

esset eorum concordia: sic ignis paulatim in aerem vertitur, per calidum,

hic in aquam per humidum, aqua in terram per frigidum, & terra igni per

siccum coniungitur, & ita prouidissimè gradiuntur: inde ordine præpostero,

denuo transmutantur, & ex se inuicem fiunt. faciles tamen transitus, cum

communem nacta sunt qualitatem: vti ignis, & aer per caliditatem: quæque

autem ambabus sunt opposita qualitatibus, vt ignis, & aqua, tardius difficiliusque

vertuntur. Hæc igitur tanquam fundamenta statuantur mixtorum omnium,

è quibus multæ veniunt operationes.

De qualitatibus elementorum, & eorundem operationibus.

CAPVT VII.

QVATVOR Iam præfatis corporibus quatuor insunt

qualitates elementariæ, quæ mutuò inter se commeant,

è quibus omnia, quæ ortum, & interitum agnoscunt, gignuntur,

& perimuntur: scilicet caliditas, frigiditas, humiditas,

& siccitas. & principes dicuntur, cum ab elementis

elabantur primò, & ex iis secundarii emanent effectus, quarum duæ

effectrices sunt, caliditas, & frigiditas: quæ plus ad agendum: quam patiendum

natæ sunt, patiuntur aliæ humiditas, & siccitas, non quod prorsus orientur,

sed quia ab aliis conseruentur, & inducantur. Secundariæ dicuntur, quasi primis

inseruientes: & secundo operari dicuntur, vt emollire, maturare, resoluere,

tenuiorem reddere, vti cum calidum in mixtum aliquod agens, educit

impurum, & dum suæ actioni idoneum reddere tentat, vt simplicius fiat,

euadit tenue: sic frigidum conseruat, constringit & congelat: siccum inspissat,

& exasperat: nam dum exedit in illius superficie humidum, quæ consumere

non valet, indurat: vnde superficiei scabrities inducitur. nam vacuitate depressa,

& eleuata duritie, partium fit aperitas, & prominentia euenit. Sic

humidum auget, corrumpit, & plerunque per se vnum facit, per accidens

aliud: vt ex maturatione, constrictione, expulsione, & iis similibus, lac,

vrinam, menstruum, sudorem euocat: quæ tertiæ à Medicis dicuntur qualitates,

sic secundis inseruientes, vt illæ primis, & quandoque in aliquibus

operantur membris, vt caput corroborare, renibus consulere: quas & nonnulli

quartas vocant. Hinc multa eueniunt experimenta, vt passim in opere

conspicitur: ad explendam tamen historiam earum ab re non fuit commouisse,

ne aliquid desiderari possit, vt instructus artifex ritè noscat vires,

& operandi semitam.

Abstusaererum proprietates uariae, quaeab ipsa eueniunt Forma.

CAPVT VIII.

MVLTAE Sunt rerum idiosunkrisiai++, id est occultæ proprietates,

viresque: non ex elementorum qualitatibus,

sed à forma ipsa vti diximus, & cum ab ea eueniant, materia

exigua maximum demonstrat effectum, quod materiei

contrarium est: vt enim promptius agat, maiorem

exposcit materiem. occultæ sunt, quia certis demonstrationibus

sciri non possunt. Ideo antiqui sapientes illi terminum quendam

constituendum esse decreuerunt, vltra quem rationibus progredi non possent,

cum multa sint in Naturæ penetralibus, occulta plena energia, quorum

causas indagare nec potest, nec capit humanæ coniectura mentis: Naturæ

enim obscuritate, & abdita maiestate latent, potiusque hæc admirari, quam

sciri voluit. Vnde ait Theophrastus. Qui de omnibus rationem quæritat,

simul cum ratione scientiam tollit. & Alexander multa dicit esse, quorum

nulla ratio reddi potest, modum penitus humani ingenii excedentia, Deo

duntaxat cognita immortali, qui omnium parens rerum, atque author est:

quæ cum elementorum naturam, & vires superent, demonstrationibus arctari

minime possunt: sic quæ à veteribus Philosophis reperta, potius admirati

reliquere, quam rationem afferre conati sunt. Nec solum mirati animalia

quæque creasse, & variis differre figuris, & magnitudinibus, sed secundum

speciei quoque varietatem vnicuique proprietatem quandam, & peculiarem

tribuisse, qua cæteris moribus, & operationibus distent. exempla

proponemus eorum multa, quæ fortasse lectoribus voluptuosa, & non

iniucunda erunt. Veluti cum ferox Taurus fico arbori alligatur mitescit,

domaturque: & illitis rosaceo naribus, rotata vertigine concidit. vt Zoroaster

ait, qui ex delectis veterum placitis Geoponica scripsit: & tenerescit

Gallus, qui ex eadem arbore pependerit. Vultures, & scarabeos rosarum

odore extingui tradit Aristoteles: Si capræ barbam, quam aruncum vocant,

è grege manibus apprehenderis trahens, tota subsistitur grex, pabuloque

relicto obstupent omnes, nec prius admirari desinunt, quam rei gnarus ille

reliquerit, vt Aristoteles ait. decepti multi de eringio herba protulere,

aruncum enim krunkon++ Græci dicunt, & vocabuli conformitas erroris causa

fuit, cum experientiæ non respondeat. Hyæna si hominem canemque soporantem

aspexerit, suum iuxta illud protendit corpus, sique dormientis corpus

superarit, delirum efficit, & ne sibi obsistat, manus erodit: si proceritate

superabitur, celerem arripit fugam: vti Nestor in sua tradit Panacæa.

Si quoque sæuiens hyæna occurrit, caue ne illam à dextra excipias: stuporem

enim inducit maximum, cui obsistendi non amplius facultas dabitur,

nec tibi ipsi poteris auxiliari, si è læua inuaseris, stupore obreptam enecabis:

eius vmbra canes elingues reddit, & obmutescere facit, quod sentiens insecuta

aduerso syderis lumine currit, & infestantum ora canum verberat vmbra.

Febricitans leo vorata simia liberatur. Capræ, hircique culturæ

veneno sunt: nonnullas enim satas oleas, vitesque corrumpunt, vt sterilescant,

sic non iniuria factum, vt Libero patri vitis repertori hircus immolaretur, &

Mineruæ capra vt capite poenas daret. Olea virginea manu decerpta, & plantata

vberiores præbet fructus, si à meretrice, sterilescit. Serpens, vel vipera

calamo percussa torpet, si denuo percusseris, sese recolligens aufugit.

Apuleius sic ait: Serpens cauernam subiens, si sinistra manu fuerit detracta,

paruo extrahitur negotio, si verò dextra extrahi nequit. Vipera, ramulo

fagi in eam coniecto, obstupet. Formicæ, ne condita frumenti acerua

foras pullulent, medullam extrahunt. Struthiocamelus occultiore vi ferrum

concoquit, & in alimoniam conuertit. Gallinacei, circulo è sarmentis

collo ipsorum addito, non canunt. Sic marina stella tam concoquendi vi prædita

est, vt cochleas integras, & stellas deuoret, & comminuat. echeneïs++ à Latinis

Remora, & Remiligo, paruus admodum pisciculus gubernaculo adhærens,

velificantes naues, & secundo vento concitatas robusto fræno remoratur.

is ruant venti, sæuiant procellæ, vires omnes compescit, immobiles reddit,

ac si anchoris, firmisque vinculis alligaretur. Torpedo tantam vim stupefaciendi

habet, vt è longinquo capta, fuscina, hamo, seta, arundine

contingendo, piscatoris artus obtorpescant, piscibusque quibuslibet, quos

cupit, & veloces, stupore eos afficiens, vescitur: capiti tamen admota,

dolores lenit, & compescit: frequenti vsu, Platonis, Aristotelis, Galeni,

& Aeliani testimonio comprobatum. Marinus lepus spectantes omnes

nauseabundos facit, vt facilè vomituriant, prægnantibus noxam abortiendo

defert. Pastinacæ radio nil in mari execrabilius, vt si in viridem, & vegetem

arborem defigas, statim enecet: dentes excutit, & eorum dolores lenit,

Laurus & ficus è coelo non tanguntur, nec vituli marini tergus, nec hyænæ

pellis, nec alba vitis: quare nautæ iis vela muniunt: ne fulmine icta deflagrent,

& decidant, hoc Octauius se muniebat Augustus, lauro Tiberius Cæsar,

quam pro corona gestabat, ne tonitru afflarentur: non enim solum fulminis

impetum euadunt, sed aduersam fulminis ictum retorquentem naturam habent,

& Tarcon albis vitibus dumum sepserat. Corpus, quod fulmine icitur,

incorruptum permanet, vnde cadauera ipsa syderata veteres vrere non

curabant, nec terra obruebant, cum corruptionem non sentiant: sed putredine

immunia durent. Sic obiurgatione vates dignos existimamus, qui coelestis

aurigationis rectorem Phaetontem de coelo tactum in vallibus computruisse

cecinerunt. Rupicis auiculæ conspectu regius sanatur morbus.

Tanta est lysimachiæ uis, vt discordantibus iumentis iugo imposita, asperitatem

cohibeat. Buglosson herba in vinum coniecta animi voluptatem

auget, vt Euphrosianum dicant. Ocymum, vti Theophrastus prodidit, maledictis,

& conuitiis lacessitum, dum seueris, vberius & celerius nascitur.

Vnde ex eodem fonte manasse puto id, quod prouerbii loco apud nos

iactatur: Ocymum serito, & fortasse Persius huc alluserit sanariolo.

Cum bene discincto cantauerit ocyma vernæ.

Nec minus Rutam iniuriis siquis persequitur, prodesse certissimum est: immomelius

furtiua prouenit: vt veteres crediderunt: Idem euenit apio, quanto magis pedibus

perculcatur. Adamas indicus duris quibuslibet resistit, dum hircino sanguine

perluitur mollescit, & frangitur. Rhabarbarum ex humoribus solam purgat bilem,

Epithymum atram, Agaricum pituitam. Nec minus admirationis habent: quæ ex

medelis animalium medicorum cura sunt reperta: vti canis vomitione ex herbis

quibusdam aluum purgant, & Ibis Aegyptia curat. Capræ in Creta venenatis

infixæ sagittis, & sauciæ herbam quærunt, quam Dictamum vocant,

eamque gustantes, sagittas è corpore eiiciunt. Marinæ aues exulceratis rostris

cunila medentur. Testudo serpente depasto infirmata, eius venenum

origani esu aufert: & contra eum dimicatura hoc se munit. Cum mandragoræ

mala vrsi gustauerunt, eunt obuiam, ne malum in perniciem conualescat,

& moriantur, formicas comedendo. Et ceruus vbi venenata aduertit

pabula, sibi cinara medetur herba. Elephas chamæleonte iam depasto,

qui frondibus concolor immoratur, suo veneno occurrit oleastrum desumens.

Panthæræ veneno deuorato carnibus insperso à venatoribus, ne extinguantur,

humanum stercus inueniunt: quo sibi medentur. Palumbes,

graculi, & merulæ laurifolio. Columbi, & gallinacei helxine pasti annuum

fastidium deducunt. Chelidoniam visui saluberrimam hirundines monstrauerunt,

vexatis pullorum oculis illa medentes. Sic putrescente terra animalia

quædam in alienigenam deficiunt naturam. Eruca ascitis alis in papilionem

desciscit. Erucæ in fico enatæ in cantharides mutantur. Hydrus

iam lacubus, vel stagnantibus aquis exhaustis in serpentem degenerat. Alia

in temporibus eueniunt: vti accipiter, vpupa, erythacus, & phænicurus

in æstate mutantur sæpe. Ficedula, & atricapilla, quæ Græcis Melancoryphos

mutuò commeant, vt quæ fuerit ficedula autumno, vindemiarum calce

in atricapillam vertatur. Sic triticum in lolium, & ex lolio rursus in triticum,

& ex semine in auenam mutatur. Ocymi semen si frequenter seratur,

Martialis affirmat, modò in serpillum, modò in sisymbrium mutari. Galeni

quoque patris testimonio, cum triticum & hordeum diligenter selecta,

quo certò cognosceret, seminaret: in tritico lolium, in hordeo parum

inuenit. & multa quoque refert, hæc tamen sufficiant enarrasse.

De Sympathia, & Antipathia, & ut per eas rerum,

uirtutes experiri, & reperiri possint.

CAPVT IX.

EX Proprietatibus quoque occultis animatibus, vegetabilibus,

& speciebus omnibus inest (vt ita dicam) compassio

quædam, quam Græci sumpatheian++, & antipatheian++,

nos tritius consensum, dissensumque dicimus: quædam

enim mutuo connubio sibi associantur, & tanquam foedere

deuinciuntur, aliqua verò sibi ipsis infesta, & simultate

dissentiunt, cæcisque laborant discordiis: vel horribile aliquod, & destructiuum

habent, quod rationibus vllis & probabilibus, nec quæri nec arctari

possunt: nec prudentis erit huiusmodi causarum aucupio probare, nisi

quod spectaculo eo fuerit Natura ipsa delectata, nec aliquid placuit esse sine

pari, & nil esse in Naturæ occultis quod arcana quadam proprietate non

vigeat, & peculiari: quorum admiratione ductus Empedocles omnia per litem,

& concordiam fieri, & dissipari affirmauit, ac illa rerum omnium semina

esse, & reperiri in elementis per qualitates sibi inuicem dissidentes &

consentientes, quas diximus: ac denique in ipso coelo: vti Iuppiter, & Venus

planetas omnes diligunt præter Martem, & Saturnum: Venus amica

est Marti, cui Planetæ cæteri aduersantur. Est & alia amicitia, inimicitiaque

per oppositiones domorum, & exaltationes. Flagrant enim odio signa,

& amicitiæ nexu conuinciuntur, vt canit Manilius.

Quin etiam propriis inter se legibus astra

Conueniunt, & certa gerunt commercia rerum,

Inque vicem præstant visus, atque auribus hærent,

Aut odium, foedusque gerunt, conuersaque quædam

In semet proprio ducuntur plena furore. &c.

Et latius patent in Astrologorum libris, sed magis in animantibus perspicuæ.

Vti homines, & serpentes adeo irreconciliabili dissident simultate, vt statim

viso serpente homo expauescat, & foeminæ vterum gerenti occurrens

partum abortu vitiet. Nec minus ieiuni hominis saliua scorpiones interimit.

Crocodilus niliacus, & panthæra sæua homini sunt: hic illum deuorat, sed

ab hyæna maximè terretur. Ichneumon crocodilo exitialis: illi enim est

hostis à Natura datus: apricanti enim insidiatur: nam hic rictu immenso dum

os gerit patulum, in illius perniciem inhians, in oris hiatum ille intrat, & per

latum guttur in aluum delabitur, & exesis visceribus è mortui ventre progreditur:

dissidet tamen cum phalange, & cum aspide belligerans sæpe interit.

Homini sic lupi visus est noxius, vt quem priorem contemplatus

fuerit, vocem adimat, & anticipatus obtutu nocentis: licet clamare desideret:

vocis tamen ministerio careat: si se præuisum senserit, conticescit, &

ferocitate torpescente grauem virium iacturam facit: vnde natum prouerbium:

Lupus est in fabula, à Platone in Politiis traditum. Et lupus si equum

mordicus læserit, equus eximia pernicitate cursus pollebit, & si luporum

vestigia conculcet casu, obstupescit, & crura torpore hebescunt, vt Pamphilus

ait. Habet & cum oue internecinum bellum, & sic eum formidat, vt

occisæ ouis à lupo pelles, & vellera neta, si ex his vestes conficiantur, longè

quam cæteræ sint ad procreandos pediculos aptæ. & carnes, quæ lupinos

sensere morsus tenerescunt, & suauiores fiunt. Cauda, caputque lupi, si

in præsepe pendulum fuerit, moerore oues officiet, vt relicto pascendi studio,

præsidium implorent. Lupo canis inimicus, homini amicus, & equus,

cui gryphes, & vrsi aduersantur. Araneus cum bufone, & serpentibus

dissidet, vt conspecto hoste filo se libret, & aculeum fronti infigat, & mortem

deferat. Leo ferarum generosissimus, animalibus cunctis tremendus,

expauescit, eumque terret galli gallinacei cantus, albi præcipuè, & crista.

Simius testudinem horret, statimque visa fugit, & vociferat. Elephas animalium

terrestrium maximus, magnitudine stupenda, subrumi suis grunnitum

maximè perhorrescit: vt Zoroaster in Geoponicis ait. Est & cum dracone

continua dimicatio. Gallinaceus pullus ipsum non curat, & tantam

eius molem in ludicra vertit, milui tamen vmbram timet, eumque expulit.

Elephas quoque nec minus arietem timet: dum enim feritate effertur,

ariete viso mansuescit, ac conflaccescit impetus: quibus Romani machina

mentis Pyrrhi Epirotarum regis elephantos in fugam verterunt, amplaque

victoria sunt potiti. Salo asinum odit, & cum eo prælium est illi: nam fruticetis,

vel vepribus scabendi causa sese atterens, vt quas adhuc tenellas

frondes deuoret, nidos dissipat: vt oua deiiciat, & pulli è nido decidant metu:

at ipsa rostro vlcera fodiens & lancinans, narium mollia pungit. Accipiter

columbino generi hostis infestus, hoc tuetur tinnunculus, cuius conspectum,

vocemque formidat accipiter, nec eas hoc latet, quod vbicunque

residet tinnunculus protectoris fiducia è loco non facessunt. Cornix, &

noctua perpetuum gerunt bellum, inuicem foetibus insidiantes, ouaque absumunt,

& exedunt, noctu hæc, interdiu altera, tunc cum sit luce potentior.

Cum noctua auiculæ omnes, dum circumuolant, & percutiunt. Cornici

inimicus est mustela. Miluus coruo inimicus, qui volatu præstantior, &

vnguibus validior, prædam eripit. hic quoque uulpi. sic anas gauiæ, harpa

araneæ, & stellioni, pipo ardeolæ, æsalo, & coruus uulturi, florus equo,

coluta asino: dormiens enim in præsepio, narem subiens asini, impedit esum.

ardeola cum aquila, alauda cum uulpe, aquila cum dracone, trochilo &

oleribus, & cum ea cybidus nocturnus accipiter belligeratur, inuicem se confodiunt,

vt simul emoriantur. Et aquatilia odio flagrant, vt mugil, & lupus,

vt sæpe mugili à lupo cauda abscindatur: sic conger, & muræna caudas

sibi mutuò prærodunt. Locustæ polypos horrent, vt brachiis vinciantur,

& emoriantur. Est & vermiculus in mari oestrum nuncupatus, scorpioni similis,

aranei magnitudine, thynnis, & xiphiæ sub pinna affigit sese aculeo,

vt interdum in nauigia insiliant dolore nimio. Serpit & hæc simultas inter

plantas: vti quærcus, & olea, & tam pertinaciter odio dissident, vt si quærcus

in oliueto nata fuerit, fugiat, introrsum commeet, & exarescat: vel olea

in quærceto radices maximè noxias relinquit, vt eas enecet. si eandem iuxta

iuglandem nucem seueris, harum alteram necesse est, aut emori, aut infirmam

semper esse. Et nucis umbra satis omnibus inimica, & quæcunque

attingerit, veneno inuadit illicò, nocet & stillicidii ratione, cum humor è

frondibus diffunditur. Pernicialia sunt brassicæ, & vitis odia, ac spectanda

earum dimicatio: vitis enim cum intortis clauiculis omnia complecti soleat,

solam refugit brassicam: nam propè sentiens, in aduersam partem se torquet,

vt si quis eam admoneret hostem esse in propinquo, dumque coquitur

brassica, vinum vel si paucissimum instilles, nec coquitur, nec ipsius

color constat. Ipsumque olus, quo vitis fugatur aduersum cyclamino, &

origano perarescit, vt vnum vireat, alterum pereat necesse est: iuxtaque

consociatæ sæpe aridæ spectantur. Sic quoque vitis laurum odit, quia odore

deteriorem facit. Nam eam olfacere, & allicere dicunt, quamobrem cum

germen eo accesserit, retrograditur inimicum fugiens odorem. Mira quoque

arundinis, & filicis discordia, & peruicacia, vt altera alteram necet:

nam filicis radix contusa è cannis spicula corpori infixa deiicit: & siquis

arundinem penitus non nasci volet, filice vomeri imposito exaretur locus,

sic filices arundine sectas, minime renasci cognoscet. Cucumeres oleum

mirè oderunt, vt contra ipsum refugiant, & si pendent, velut hamus plicentur:

quod vna nocte deprehenditur. nec id satis omnibus gratum, emoritur

enim stirps, quæ fuerit eo peruncta, vnde oleosæ arbores, cæterarum

insitiones, & consortium respuunt, pinguem resinam, & picem collachrymantes,

vel quippiam oleaginum plorantes. Vnde quærcus pyra afferre, platanus

poma, punica mala myrtus dicuntur. In picea verò, & pinu insitus

termes non compræhendit. Orobanche eruum necat amplexu, & foenum

græcum radici adnascens, & fabas maximè iuxta nascens inanescit, & necantur,

& iuxta eas maximè nasci amat. Lappa lenti aduersatur: Aegylops, &

æra tritico, & hordeo. Cicer herbas omnes enecat, & seipsum, & tribulum

celerrimè. Cytisus vicina omnia strangulat, eo valentior auro est, nam cytisum

ipsum interimit. Serpentes fraxini vmbram fugiunt, quanquam in

longum porrectam, vt si locum in agro circundes igne, serpentes citius in

flammam, quam ad arboris vmbram confugiant. Rhododaphne foliis, &

floribus iumentis omnibus perniciosa est, homini verò contra serpentes præsidium.

Veratrum, & cicuta homini pestifera: illo coturnices, hac sturnos

vesci constat: quod eleganter expressit Lucretius:

Quippe videre licet pinguescere sæpe cicuta

Barbigeras pecudes, hominumque est acre venenum. & alibi

Præterea nobis veratrum est acre venenum,

At capris adipes, & coturnicibus auget.

Ferulæ asinis gratissimo sunt pabulo, cæteris verò iumentis præsentaneo veneno,

vnde id animal Libero patri immolatur, cui & ferula. Merum cicutæ

venenum, platano radicibus infuso gaudium. Scorpio si repit per aconitum

stupet, & torpescit. Est quoque herba nomine Cerastis, cuius sisque semen

manibus, digitisque tractauerit, impune scorpium conterat. Feles cohortales

gallinas, & aues non inuadunt, quarum sub alis agrestis rutæ surculus

adhæreat. Mustela cum serpente dimicatura hoc se cibo prius munit, & loricat.

Leo ilicis frondes calcans, vel supergressus obstupet. Lupus scyllæ

bulbos euentu contingens resolutus fatiscit, ideo uulpes latebris suis scyllas

opponunt. Platani folia vespertiliones abigunt, ideo contra eos ciconiæ

ad nidos afferunt. Apium silfas, & blactas, hirundines contra eas nidis

inspargendo se muniunt: ac reliqua pellendo noxia animalia, palumbes

apponunt laurum, accipitres syluestrem lactucam, quam inde hieraciam

vocant, harpæ aues hederam, corui aron, vpupæ adiantum, cornices supinam

verbenacam, turdus myrtum, perdix arundinem, ardeola careon,

aquila callitrichum, galerita gramen. Vnde græcum adagium:

++greek citation, 1 line++

Graminis intorti lustro Galerita recumbit.

Et cygni parituri viticem quoque in nodos afferunt. Si hæc mutua contagio

ne infesta narrauimus, quid mirabilius si multa, & amico consortio, & naturali

affectu beneuolentiæ deuincta conspiciamus? miro Naturæ arcano,

nec nisi aliis foederis nexu coalescunt. Si serpens homini inimicus, lacerta

homini amica, cuius conspectu lætatur, contemplatur, vt saliuam elambat

quid homini amicius quam canis? & inter aquatilia delphinus? vt filánthropos++

dicatur: & venerios quoque, & amasios constat: vt Appion scriptum reliquit,

& aliquot seculis ante apud Naupactum (vt Theophrastus tradit)

amatores flagrantissimos fuisse, & pueros liberali forma in nauiculis fortè

conspectos, aut in vadis littorum miris, & humanis modis exarsisse. Vulpes

cum serpente amicè degit. Amant pauones columbas, merulæ turdos,

turtures & psittaci simul: vnde Ouidius.

Et niger à viridi turtur amatur aue.

Cornices ardeolas, & inuicem sibi auxiliantur contra vulpium genus communibus

inimicitiis. Sic galgulus & lædus, iunco & alauda. Sic harpæ,

& miluus contra triorchem communem hostem. Nec minus inter pisces,

qui gregatim degunt. Estque inter balænam, & pisciculum quendam magnitudine

& gobii forma tantus amor, vt lubens antegradiatur,viamque

dirigat, ipsa sequatur, & in eo salutis, vitæque spem habeat, & quiescente

quiescat, & progrediente progrediatur: nec appareat, cur velit ei inferuire.

Sic inter plantas amant vites vlmum, & populum, quod nimis propemodum

in eis luxurient, vt ipsis nuptæ, maritæque per earum ramos

scandentes, adeo capreolis, & sequacibus loris amplexentur, vt auelli, diuellique

nequeant, & lætissimæ multum afferant fructum, quod in aliis

non sic euenit. Palmæ vehementiori se prosequuntur amore, vt altera alteram

desideret, & adeò cupidinis tabe depereunt, & libidinis titillantur pruritu,

vt pronæ comas simul inclinent, vel complicentur, si proprius hærent,

at funis nexu religatæ tanquam mutuo per eam contactu complexentur, &

Veneris munere fungantur, vt capitum vmbracula hilariter erigant. huic

vesaniæ hoc afferunt agricolæ remedium, & insanus amor discutitur, & fructuosam

reddunt. Narrat & ardentius amoris desiderium Leontius, veterum

verbis fortasse fisus, quod sic consociari cupit, sic Veneris est animus,

vt nec desiderio stimulata cupiditate prius quiescat, quam ipsam adamatus

mas consoletur, siquidem pronam conspicere cuique licet, suis incumbere

comis, impatientemque suum grauari stabilimentum, & quasi

viduam infructuosam degere: & nisi subuentum sit, emori, quæ res non latet

agricolam, quod amoribus afflictetur: nec ille remedii inops, vt in quem

maritandi cupidine deflagret, penitus cognoscat, cum plures consociatæ

ambiant, eas contingens denuo afflictæ amanti affert, cum autem manus

tanquam osculo affricare senserit, vti desiderio satiato denunciet, blandioribus

comis demulcens, nutat: vnde maris flores trunco erutos, amasiæ capiti

circumponit, sic amantis munere iam onusta, dat sobolem, & hoc amoris

pignore exhilarata foecundabitur. Nec fructus in foemina palma perdurare

potest, nisi florem maris cum puluere super eam concusserit. Amor est

quoque magnus inter oleam, & myrtum: & vt refert Androcius myrti brachia,

virgultaque per oleam prorepunt, & commiscentur, & radices mutuò complicantur,

nec alia præter ipsam iuxta eam seritur, sic & fico, cæteris inimica.

Nec minus myrtus cum punico mutua consuetudine supra modum oblectatur,

quod si consortio fruuntur, fertiliores euadunt, & quanquam radices

aliquo distent interuallo, complexu tamen exhilarantur, sed coniugio

lætantur magis, vt insita myrto punica maiora largiatur poma, Didymus.

Et magna est cum arundine asparagi consociatio, vnde corruda optimè in

arundinetis seritur, & lætior prosiliet. Sola amygdala minus ferax, associata

verò celerius dat fructum. Multæ quoque arbores sterilescunt, si in propinquo

palum, vel mascula non adfuerit, vt inito quodam foedere pariant.

Oleæ sterilitatem tollit oleastri talea. Vnde carmen.

Foecundat sterilis pingues oleaster oliuas,

Et quæ non nouit munera ferre docet.

Inter allia, rosas, & lilia arcanum est commercium, vt proprius nascentia

simul gratificentur, & lilii, rosæque flores suauiores oleant. Lætiora omnia

prouenient cui scylla fuerit adsita, & olera omnia in vniuersum iuuantur,

si iuxta ea eruca conseratur. ex Frontonis dictis. Cucumeres aquas diligunt,

vt oleum oderant, vt eis imminentes,vel modicè distantes adrepant.

Ruta nusquam lætior prosiliet, quam sub ficus vmbra, vel si eius corticis

seratur. Cattus radicis odore phu impensè delectatur, quod illius oculi corroborentur.

Vnde nomen gattaria inditum, vt maximè perfodiant, & caput

sæpius reuolutent. sic, & nepta. atque hæc sufficiant, longiori enim

oratione aures detinuimus.

Quod particulari indiuiduo maximè insint è coelo dotes.

CAPVT X.

HAVDQVAQVAM Dotibus indiuidua carent luculentis,

& mirificis, sed magnam in operationibus retinent

potestatem, & maiorem: quam ab ipsa habeant specie,

coelesti stellarum situ, occultaque proprietate. Inquit

Albertus: Omne indiuiduum, quod sub stato nascitur

horoscopo, coelestique influentia, congruam haurit

proprietatem, & mirabilem operandi, patiendique energiam, non specificam,

sed propriam, & peculiarem. Vnde varii indiuiduis ascribuntur effectus,

& inclinationes, vario ab influxu, coelestique habitudine, quæ omnia

nouisse Magum oportet, vt multis ostensis operandi viis, eligat commodiorem,

suoque inseruiat vsui, si inops aliquando eorum fuerit. Nostrum

enim tunc absoluimus pensum cum indagandi, componendique methodum

tradidimus, ne quid nostris in historiis desiderari possit. Sed redeat,

vnde oratio fluxit. Refert quoque Albertus gemellos extitisse, alteri quorum

latus erat, tactu cuius claustra, & portæ paterent omnes, alter è diuerso

rependens claudebat, quæ aperiebantur. Alii cati, muris, aliorumque

animalium sic perhorrescunt aspectum, vt non possint non ægre ferre, &

in animi deliquium cadere. Sic aliquibus strumas sanandi, & diuersa curandi

vlcera est impressa coelitus potestas. & quod chirurgum fatigauit multum,

pharmaco curari non valuit, nec vlla profuit medicina, solo saliuæ tactu sanatur.

Nec minus considerari debent, quæ non generi toto, sed quæ solis

conueniunt indiuiduis, & insunt. vti meretricibus audacia, ganeonibus

petulantia, furibus timiditas, & huiusmodi passiones multæ, quæ passim

literarum monumentis memoriæ produntur.

De rerum uiribus, quaeanimalibus in uita tantum insunt.

CAPVT XI.

PERPENDERE, Ac intueri par est functiones præinsignes

aliquas, immò maiorem eorum partem, quæ in

vita tantum operantur, post autem interitum hebetantur,

& euanescunt, & rarò aliquibus inseruiunt. Luporum oculi

vocem, catoblepa verò & basiliscus consestim adimunt

vitam, moratur echeneis nauigiorum impetus, struthiocamelus

ferrum concoquit, non iam emortui id operantur, quod nil penitus

liquidò agunt: emoritur enim, & deperit virtus illa, vita iam euanescente,

immò si partes ex eis eligendæ sint, è viuis sunt petendæ. Ideo in Naturalis

Magiæ præceptis non temere sancitum puto, si quæ ex animalibus consequi

possunt, iis iam viuis demere, fueritque præstantius, si id fieri potest

in vita supersint, animanti enim iam expirante debilitatur, ac elanguescit

virtus illa. Anima enim (inquit Albertus) his confert multum, quæ in animalibus

gignuntur: interitus enim, aut corruptio peruertit ea, & præcipuè

si naturalis, cum corruptis humoribus emoriuntur: viua longe secus operari

sunt solita, viresque loculentiores habent. Obseruatur id multum medicorum

astipulatu, cæterorumque: qui huiusmodi studio nauant operam.

Si extrahentur posthac è ranis linguæ, è pastinacis radii, lapides ex animalium

capitibus, aut oculi, vt aliquid oportunè operentur: non enim è

mortuis illis, sed adhuc vita fruentibus, viuaque in aquam proiiciantur, &

viuant, vt non insita eius virtus depereat, & flaccescat, sed virtutis exuperantia

ad agendum promptiora euadant, nec aliter in omnibus id imitemini,

quod verbis parcentes, breuiter enarraturi sumus.

Quod post mortem uires aliquaecorporibus quoque inhaereant.

CAPVT XII.

NEC Minus in rebus vita carentibus perspicere licet: remanent

enim proprietates aliquæ sic consociatæ, vt operari

non definant, immò & valentius multò. Lupi sic ouibus

sunt exitio, vt odium post interitum seruent, nam si

lupina pelle tympanum accomodabis, inter cætera ex

ouibus pulsatum audies, silentibus sonoris omnibus, &

obmutescere ea faciet: ex vrsi, vel lupi corio confectum, & pulsatum

longè equos abigit, & fugat. Et si ex omnibus eorum intestinis chordæ in

lyris tendantur obstrepent, nec temperamentum vnquam efficient. Dissidet

hyæna cum panthera: vnde qui hyænæ corio se loricat iam mortuæ, fugiunt

quæque, nec congredi quidem sustinent. & si eorum pelles è regione

aduersantes suspendes, pantherarum pellis pili defluunt. Leonis pellis cæterorum

animalium pelles absumit, & erodit: lupinæ verò quoque agnorum:

& reliquorum alituum pennæ aquilinis permixtæ in tabem resoluuntur, &

per se decidunt. Aduersantur sibi florus, & aegithus, & tam est eorum

pertinax odium, vt mortuorum sanguis simul commisceri non posse dicatur.

Amant sic columbæ tinnunculum: vt referat Columella, si quis tinnunculi

pullos in fictilibus ollis defoderit, & stipantia opercula superposuerit,

& gypso oblinita vasa, in columbarii quatuor angulis suspendantut(!): auibus

amorem loci conciliare, quæ desiderio captæ nunquam mutent sedem, sic

post mortem amicum amant. Nec herbæ, simpliciaque cætera operari definunt,

quia iam detruncata, aut sicca depereant, sed iam validæ eis quoque

vires præualent. Tu autem considera, & æqua mente librato, ne te in

operando decipiant: qui mirabilia operari affectas.

De mutua rerum communicantia, & quod aliqua tota

substantia, & partibus operentur.

CAPVT XIII.

INSVNT Præterea naturalibus rebus aliquæ communicationes,

quæ mutuò agunt, operanturque: quarum

exempla in reliquis obseruato, & iis vtitor. Impudentissimæ

meretrici, non audacia solum, sed virtus etiam

inest, vt quæ tetigerit, vel secum habuerit, vim habeant

audaciam inducendi, & impudentem reddendi: vnde qui

illius sæpius se contemplatus erit speculo, vel induerit exuuias, ei redditur

& in impudentia, & in libidine similis. Nec solum ferrum à magnete

contactum trahitur, sed cætera allicit ferrea, ac vti dicemus anulus vnus,

quem rapiet magnes, multos attrahit, vt tanquam catena pendere videatur,

& mutuò illius transferatur virtus. Sic lugubres panni, vel quibus in funeribus

fuerint vsi, & lugubrem, & moribundum reddunt hominem. Idemque

in cæteris obseruare licet. Animaduersione quoque dignum puto, rerum

virtutes aliquibus substantia tota, aliquibus verò & partibus immorari.

Retinet vt diximus echeneis nauem, non iam partibus præcipue suis,

sed tota sui substantia, exemplaque plurima passim leguntur. Multa secundum

partes operantur aliquas, oculis scilicet regulus, catoblepa, &

lupus. Fugiunt verspertilionis alas formicæ, non tamen cor, vel caput. fugiuntque

vpupæ cor, non tamen caput, vel alas: id in reliquis animaduertes.

Nunc quomodo per rerum similitudinem operari oportet, clarè doceamus.

De rerum similitudine, & qui per eam uirtutes

operari, inuestigarique debeant.

CAPVT XIIII.

QVAE Ex totius substantiæ proprietate iam euenire diximus,

si conferantur, aut affinitate genuina deuinciri, aut

dissidio præliari vidimus. Nunc autem, quæ similitudine

quadam operantur, dicemus. nec est principium magis

in dicendis profuturum, nec radix vnde secretorum &

mirabilium operationes expullulent magis. Perinde maximam,

& talem adhibeas diligentiam, qualem accuratissimè veteres adhibuisse

in eorum scriptis reperimus. vt hinc pars maior eorum secretorum

constet. Vnde vt in compositione & noscere, & assimilare discas. Vniuersas

rerum species, & qualitates ad se aliqua secundum totum eorum posse

inclinare, trahere, & allicere, & ad suum conuertere simile videmus, & si

ex actione præcellentes fuerint, id facilius eueniet: vti ignis ad ignem mouet,

ad aquam aqua. Et asseuerat Auicenna, quod si quid diu in sale steterit,

salsilaginem totum resipiet, & si quid in foetido, foetidum, & si cum audace,

& timido, audax & timidus fiet. cum hominibus si quod animal conuersari

solitum humanum, & cicur euadit. Huiusmodi multa astruunt Medicorum

dogmata: vti corporum partes aliquæ similibus gaudent: vt cerebrum

cerebro, dentes dentibus, pulmo pulmone, iecur iecore. Hominis,

vel gallinæ cerebrum memoriæ, & ingenio confert, eiusdemque calua recens

epulis immixta iuuat epilepsiam. Mustelæ oculus dexter in anulo positus

liberat à fascinatione, quæ per oculos fit, vt dicemus. Et qui lupi, vel

hominis oculum secum detulerit, ægrè non videbitur. Si eorum linguas,

minus inuidorum nocent linguæ, vel verba. Gallinæ ventriculum ante coenam

si comederis, & si ægerrimè concoques, ventriculum tamen confirmat. Cor

simiæ cordis prohibet pulsum: & audaciam, quæ in corde residet, adauget.

Lupi virga assa, & incisa: si editur venerem excitat, si languescunt vires. Leporis

vterus ad foecunditatem valet. Si vulturis corium dextri calcanei dextro

podagrici pedi imponas, vel læuum læuo, articulorum lenit dolores. &

tandem membrum quodlibet membro simili prodest. pleraque ex Medicorum

scholis condisces: non est enim nostri consilii omnium meminisse, quorum

iam ipsi meminere. Colligendum præterea, multumque aduertendum,

quibus insit rebus qualitas, vel proprietatis alicuius excessus, & non communis,

vel affectio, vel huiuscemodi perturbationes, & num ille excessus

casu, natura, vel arte insitus sit: vt calorificus, frigorificus, amor, audacia,

sterilitas, foecunditas, tristitia, loquacitas, vel aliud, quod facere volumus,

ex his operentur, & quam minimè impune puto, vt si mulierem

sterilem reddere destinaueris: sterile considerato animal, quodque excellenti

passione illa superet omnia, quibus talia operandi detur facultas, vt

leuiore efficias opere: vti mula: cuius sudor, vrina, cor, matrix, vulua,

& maris testiculi, ventri impositi, si hausti, vel condimento aliquo esi sunt,

vel suffitu, per infundibulum hianti ore rapti, prohibeant concipere mulierem,

concipiendique spem adimant. Sic salix inter plantas si elixa bibitur,

quia frugiperda. Sic homo, vel indiuiduum aliquod, quod nunquam fuerit

infirmum, ægritudinibus confert omnibus. Si audacem, vel impudentem

aliquem reducere curaueris fac illum secum afferre leonis pellem, oculos,

vel galli, animosus, & inuictus perget inter inimicos, & eis timorem

inducet. Si amorem inducere, vel allicere quæris, animalia quære, quæ cupidinis

maximè retinent desiderium, & diligunt. vti passeres, columbæ,

turtures, & hirundines. & hora, qua præcipuè his vacant, arte, vel euentu.

& operæ precium fuerit, si partes accipies, vbi maximè vigent, vti cerebrum,

cor, testiculos, vuluam, matricem, sperma, menstruum, vel secundinam.

& si mulieribus paras insidias testiculos, vel sperma. si viro menstruum,

vuluam, vel matricem. Si loquacem aliquem optabis, dant linguas, modumque

optato potiendi, ranæ aquaticæ, syluestres anates, anseres. & si

quæ sunt animalia, quibus loquacitatis notam impingunt, obstrepera, &

loquacitate non incelebria, quorum linguas, si pectori, vel capiti dormientis

mulieris supposueris, quia loquaciora noctu sunt, cordis secreta propalat.

Plæraque, quæ potius luxuriantis, quam proficientis essent lectionis.

Quonam modo ritè ministrentur, inferius docebimus, cum de iis profusius

agemus. Nunc autem de coelorum operationibus proferamus aliqua.

A coelo, & syderibus uim nasci, multaque inde euenire.

CAPVT XV.

NON Dubium reor inferna hæc supernis illis ancillari,

& ab ætherea natura illa vim quandam illabi, vt

quæ mutationi obnoxia sint, rata lege, & continua

serie corrumpantur, atque gignantur. Vnde non temere

Aegyptios puto coelorum influxibus ascripsisse

cuncta, cum hæc omnia illis subiecta cernerent. Affirmat

hoc Ptolemæus, qui coelestes influxus ad normam

expangere, & inde multa præsagire est ausus: & verbosa ait probatione non

indigere. Nec minus & syderum omnium verbere, animantia, germinaque

omnia crescere, decrescereque: ex aliquibus crebrius, manifestiusque,

aliis verò incertius, & interuallis rarius. Aristoteles dum superiorem lationem

cunctorum causam, & principium esset contemplatus, quæ si desisteret,

hæc illico deperirent: Necessitate (inquit) fuit hic mundus superioribus

lationibus contiguus, vt vniuersa inde ipsius virtus gubernaretur. Tantamque

à Sole vim diffundi nouit, quod denuò concinnè protulit: In obliquo

circulo flexuosus solis meatus progenies, & interitus caducorum omnium

est, & accessu, recessuque temporum interualla causari. Plato coelestes

quosdas circuitus causam esse foecunditatis, sterilitatisque ait. Ipse

Sol temporum rector, vitæque regimen est. Vnde Iamblicus Aegyptiorum

doctrina frætus inquit, Quicquid boni adest, id solari potestate adesse

certum est, & si quid ab aliis habemus ab ipso tamen absoluitur. Vocat eum

Heraclitus fontem coelestis lucis, Orpheus vitæ lumen, Plato coelestem

ignem, sempiternum animal, astrum animatum, maximum, & diurnum,

Physici cor coeli vocant. Affertque Plotinus ab antiquis Solem Dei loco

esse veneratum. Nec minus Luna sua, Solisque virtute operatur, cum nobis

affinior, & peculiarior sit. Albumasar per Solem, & Lunam omnibus

vim infundi, insinuarique dixit. Doctissimus Hermes post Deum Solem,

& Lunam viuentium omnium vitam esse. Hæc terris citima, cæteros vicinitate

exuperans, humidorum domina, & conciliatrix est, & cum ea tantam

habent affinitatem, vt animata, inanimataque sui incrementa, & damna

sentiant. maria, flumina, & laticum fluctus crescunt, & deficiunt: nunc properè

fluctuant, nunc tardo feruntur cursu. Maris æstus reciprocando perpetua

agitatur vicissitudine, nec id nisi Lunæ motui ascripsere cuncti, vt

nunc auidi haustu absorbeat, nunc verò intumescens decedendo refluat:

nec apparet vnde aliter euenire possit. Munificentius prouocat animalia,

tanquam ei mancipantia: nam orbem replens (vt ait Lucillius) alit ostrea,

echinos, spondylos, conchylia, cancros, cæteraque, quia noctu tepido

fulgore mitificat, gibbosa autem, vel in cornua vtrinque falcata, inanit, &

exhausta reddit. Idem etiam quod modo retulimus sydus, sentiunt cucumeres,

cucurbitæ, pepones, quique plurimum humoris abundant aquei,

vt adolescente gliscant, & senescente decrescant. vt referat Athenæus maxima

perspici posse Soli auersa, & aduersa eorum incrementa, & decrementa.

Nec plantarum germina coeli statum respuunt: quod norunt agricolæ,

cum sæpius exploratum habeant in insitione: nam crescens lignum, non fructus

incrassat, silens verò fructus, ligno languido & macrescente. Vnde

agriculturæ peritiores, & anni circuitum, & menstruum Lunæ cursum plantis

sic necessarium iudicauere, vt pars hæc agriculturæ apprimè necessaria

sit existimata. Luna quoque dum per Zodiaci signa peragrat terrea, plantatæ

arbores fortes radices, & subterraneas partes iniiciunt: si per aerea migrans

commorabitur, arbos diffundet ramos, foliis luxurians, & magis sursum,

quam deorsum concrescens. Immò quod certius reperiri poterit signum,

quam quod in punico malo cernere est, vt quot diebus ab interlunio discesserit

luna, tot annis sobolem det? Et fertur allium, & si luna sub terris posita

seratur, & item sub terris latente vellatur, odoris foeditate cariturum.

Cædua omnia, vti trabes, lignaque, dum nouum sortitur Luna lumen, humore

scatent plurimo, & quasi per humoris conceptionem emollita vermiculantur,

& marcescunt. Vnde iubet Democritus, nec Victruuio displicet,

statuta ratione innocentius in decremento cædi, vt materies tempestiuè cæsa,

carie non deficiens, diuturnitatem recipiat. Quin ætates variando, varios demonstrat

effectus, nam à Solis coitu vsque dum cornicularis, & diuidua fuerit,

humectat, & calefacit, humectans magis, signò quod humida omnia

gliscant, & humificam virtutem ab ea recipiant. dum verò prætumida, &

in orbem sinuata fuerit, æquè calidum, humidumque habet: sentiunt id

arbores, & mineralia. Decrescens verò vsque dum medio orbe cæsa, calida

humidaque, plus tamen caliditatis, cum plus habeant lucis: vnde contingit

pisces per aquarum superficiem commeare: in eo tamen occultus tepor,

quia humecta diffundit, & humore aucto putredo prouenit, vnde in

tabem ea resoluit. Vbi verò denuò cum Sole fiet synodus, & lumine orba

apparere defierit, calida, & præstantiorem tunc coeli statum Chaldæi astruunt

sapientes. Sic lunarem quoque esse herbam, rotundis foliis, circinatis,

& cæruleis tradunt, quæ Lunæ dies nouit: Nam crescens vnum in die producit

folium, & decrescens deponit. Latius & crebrius apud nos id perspicere

licet in mansuetis animalibus, & plantis, & continuoque id experimur

visu. Sentit formica minimum animal siderum vices, vt interlunio cesset

& quiescat, plenilunio in noctibus operetur. Murium fibræ Lunari numero

respondent, vt tumido orbe crescant, cauo autem descrescant. Capilli

resecti, & vngues tonsæ post interlunium celerius, ante verò serius renascuntur.

Aelurorum pupillæ easdem Lunæ vices nouere, vt nunc ampliores, nunc

arctiores cernantur: quod qui huius rei periculum facere quæsierit, in eodem

sit lumine: maius enim eximiè arctat, minus verò laxiores facit. Scarabæus

siderum ætates, & tempora manifestat, ex stercore pilulam in orbem conglobat,

humoque effossa scrobe viginti octo diebus obruit, tantisper condens,

dum ambiat signiferum Luna: & ad interlunium reuertatur: tunc orbem

aperiens nouam dat sobolem. Cæpa (quod multo mirandum est magis)

inter olera omnia sola siderum vicissitudines aduersas nouit, & contrarias

habet augendi, minuendique vices, reuiuiscit enim, & congerminat

decedente Luna, contra autem decrescit adolescente: quam ob causam

Aegyptii sacerdotes eam non comedunt, vti apud Plutarchum. IIII. in

Hesiodum commentario legi. Tithymali genus vnum, quod vocant Helioscopium,

quasi solsequum, comam ad Solis normam circumagit, vt ex

pergiscatur, & occubet crepusculis sopitum, desiderio quodam excitum, &

vt eius ortum mane spectet, noctu verò florem comprimat. Sunt & solares

herbæ multæ, vti heliotropion: iubare enim exorto interdiu semper prono

vertice spectat, vt nusquam videatur eius intorsisse folliculum, foedere

amoris quodam, se seque eodem inclinat, quo sidus defertur: sic maluæ

flores, & cichorium. Lupinus quoque abeuntem Solem intuetur, vt caulem

nusquam intorqueat quotidie agricolis horam nubilo etiam obumbrante

vti horarum index demonstrat, eisque est confecti sideris signum: & in

Euphrate ait Theophrastus: Loti florem non solum aperiri, & claudi,

sed etiam caulem alias abscondere, alias patefacere à Solis occasu, ad mediam

noctem. Sic olea, salix, tilia, vlmus, & populus alba solstitium demonstrant,

frondes obuertunt, albaque lanugine canescentem dorsum ostendunt.

Irium, & arentis herba pulegii tametsi radice careant, ligno suspensa,

& affixa florent, & æquidium ostendunt. Selenites perinde ac si Lunæ

iubar diceres, lapis est, quem alii aphroselinum vocant. Is Lunæ imaginem

continet, eamque reddit in singulos dies augescentem, & decrescentem.

Et lapis alius est nubeculam continens, quæ Solis instar, emergens,

demergensque circumuoluitur. Congratulatur cynocephalus Lunæ in ex ortu,

quod stans manus in coelum tollit, & regium insigne in capite gestat:

talemque habet cum Luna consensum, vt in eius congressu, ex quo affici

solet, cum intermestrua, non pernox, & blando colore illustrans omnia,

sed opaca, silensque est, mas cynocephalus quoquam non intueatur, nec

comedat, sed in terram demisso vultu Lunæ raptu indignè lugens moereat:

foemina verò illuni nocte non contenta, nusquam oculos contorquens eadem

cum mare patitur, & è genitali sanguinem mittit. Ideo adhæc vsque

tempora cynocephali in sacris nutriuntur, vt ex ipsis tempus coniunctionis

Solis, & Lunæ sciri possit. ex Oro in hieroglyphicis. Arcturus exoriens imbres

& pluuias facit. Sirii ex ortum canes norunt, quia in rabiem aguntur.

Viperæ & serpentes furunt, stagna mouentur, in cellis vina fluctuant, &

maximi sæntiuntur in terra effectus. Ocymum sub eius ortu pallescit, & coriandrum

siccescit, à Theophrasto traditum. & caniculæ ortum quotannis

obseruabant diligenter, & ab ea coniecturam capiebant, vtim scribit Ponticus

Heraclides, salubris ne, an pestilens annus futurus esset: nam si obscurior,

& quasi caliginosa fuerit, pingue, & concretum esse coelum, vt eius

qualitas grauis, & pestilens futura sit. Si clara & pellucida apparuerit stella,

coelum significat esse tenue, ac purum, & propterea salubre. quam sic

metuebant veteres, vt ei canem sacrificare instituerint. Columella.

Hinc mala rubigo virides ne torreat herbas,

Sanguine lactantis catuli placatur, & extis. & Ouidius.

Pro cane sidereo, canis hic imponitur aræ.

Præsentit eam fera, quam Oringem appellat Aegyptus: nam Solis radios

tunc contuens caniculam adorat. Molestas dicit Hippocrates purgationes

ante, & post eam, nec secandas venas: plerasque demonstrat Galenus operationes

in diebus decretoriis obseruandas, & necessarias admodum: nec

minus in serendis segetibus, iactis seminibus, & plantarum propagationibus.

Nec te magnorum siderum configurationes lateant: è signis discessus,

vt aqueæ, igneæque impressiones in aere videantur. Quod si hæc æquo animo

conspexeris, quis non omnium inferiorum causas sydera ipsa esse coniiciet?

quibus iam ignoratis maxima secretarum operationum scientia perire

deprehenditur.

Simplicia omnia statis exerceri temporibus,

& pariter parari debent.

CAPVT XVI.

PROPTEREA Nos statis omnia parare debere temporibus,

nec prætereundum id esse censuimus: nam vti

coelum varias reddit anni constitutiones, ita & plantas

variat: ad incrementum autem, alimentumque plurimum

coeli temperies, (vti dixit Theophrastus) & in totum

anni conditio iuuat. Vnde non ab re est, quod prouerbio

dicunt: Annum producere fructum non aruum. Ita vt operationes retineant

nostra simplicia validiores, scito aliqua multum retineri, aliqua verò

breui temporis processu vim expirari, vti omnibus conspicere licet, &

cautum est medicorum regulis, quæ multis seruentur annis, quæque inutilia

sint habenda. Sic sæpe, quæ ab antiquis traduntur irrita, & vana reputantur

experimenta, cum fortasse incidant in manus aliqua vetustate collapsa,

& consumpta, præcipuè quæ in gemmis, & in lapidibus. Insunt præterea

in herbarum radicibus, foliis, floribusque potiores virtutes, si stato decerpantur

tempore: Nam radices omnes autumno sunt euellendæ, tunc cum

humore, & virtute scatent plurima, aliter enim exarescendo euanescunt, &

tunc decidua sunt folia, vis ipsis occulitur, verno tempore flores, cum illo

enascantur tempore, & vim retineant magnam, æstatis tempore folia, sic

in cæteris obseruandum iubemus, cui similis est Dioscoridis sententia. Verum

(inquit) in primis curam impendere oportet, vt suis temporibus singula,

& demetantur, & recondantur: certè enim pro horum ratione, aut valent

viribus, aut euanido, nulloque munere funguntur. Serena igitur coeli

constitutione demetenda sunt, sic si non suo tempore, & oportunè colliguntur,

minus viribus valent, aut si per imbecillitatem intabuerint.

Quod Regiones, & loca maximè sunt consideranda

ubi nascantur simplicia.

CAPVT XVII.

NEC Eis rarò errare contingit in plantis, metallicis, & iis

similibus, qui loci situ spreto, ea propinant, quæ in vsum,

& manus veniunt. Si quis verò id integrè assequi velit,

non parum conducit, si coeli status, & loca spectentur propria:

vti enim locus diuersas sortitur temperaturas, ita &

diuersitatem in plantis operari potest, & tantam aliquando

in plantarum virtutibus mutationem causatur, vt non solum huius disciplinæ

rudimentis initiati sæpe numero fallantur, sed in earum virtutibus

inquirendis, & Medici, & qui non parum Philosophiæ studiis nauant operam.

Huius rei meminit Plato: Muniuit Natura naturans loca terræ virtutibus

diuersis, vt in eis sigillarentur virtutes diuersæ: vt in plantis, & rebus

aliis, quales merentur secundum genus eorum. Cui consimilis & Porphyrii

sententia: Quod est (ait) locus generationis principium sicut & pater.

Clarum est & Dioscoridis authoritate: quod magni quidem refert, si loca

in quibus prodeunt cliuosa, & ventis exposita sint, & proflata, frigidaque,

& aquis carentia: in his enim locis vires eorum longè validiores intelliguntur.

contra, quæ in campestribus riguis, & opacis, cæterisque locis à vento

silentibus enascuntur, plærunque degenerant, & minus viribus valent.

Et Achaiæ apud Cabyniam maximè ita refert Theophrastus: Vitis quoddam

genus habetur, cuius vinum abortum facit, & vbi canes vuas comederint,

eas quoque abortu periclitari necesse est, & in gustu, nec vua sensum

alium, quam cæteræ vuæ faciunt, nec vinum à cæteris vinis distare percipitur.

Nec solum plantarum naturas regio ipsa permutat, sed hominum mores,

& formas. Quis non cernit Asianos, Lybicos imbelles, & timidos? contra

Europæos animo, & corpore prorsus varios, audaces, bellicosos, magnanimos,

& solertes. Scythas effoeminatos, eunuchos, & ad concumbendum

impotentes: forma autem aliis crassam carnosam, aliis verò gracilem?

Nec in his tantum regionibus solum variatur, sed in eorum quoque partibus:

vt Hippocrates refert in libro de aere, aquis, & locis, & Platoni, & Galeno

quoque placitum video. Vnde si per regiones multum à primis distare

videntur, neque pares retinent vires, eo deferantur loci, & vnde maximè

vim illam sortiri videntur. Neque enim æquè efficiunt, quæ ad Septentrionem,

vel ad Austrum vergunt, vel quæ Solem ex orientem, occidentemque

spectant. Incolunt montes, pinus, abies, & terebinthus: fluuios platanus,

populus, salix: syluas, ilices, fraxini, aceres, & coryli, quæque stagnantes

aquas, fluentes, plaustres locos, vmbrosos specus, fontium, & parietum

aspergines, & saxa manantia. quibus non inficior alios scaturiri locos, virtute

non tamen pari, in vno enim intensius, in alio remissius operantur, secundum

Naturæ dispositionem, quæ hic, vel alibi nasci amat. Cicutæ succus

Athenis venenum poena Atheniensium publica inuisus: quem cum Socrates

præsumpsisset, præsentanea de medio morte sublatus est. hic autem

impunè magis sumitur, & bestiis manducatur. Et in Perside ferunt lætalem

nasci arborem cuius sunt poma præsentis veneni, vt illicò vescentes interimant:

qua propter in suppliciis tantum iis vtebantur. Regibus tamen in

Aegyptum traslata, & Persiana iam exuta perfidia, cibis idonea, & salubria

defert poma. Columellæ de hac extant versus.

Stipantur calathi, & pomis, quæ Barbara Persis

Miserat (vt fama est) patriis armata venenis:

At nunc expositi paruo discrimine læti,

Ambrosios præbent succos, oblita nocendi.

Locorum, & fontium proprietates aliquae,

quaeoperi nostro conferre possunt.

CAPVT XVIII.

NEC Minus locorum diuersitas in variis rerum effectibus

operatur: Locus enim quoque terrarum, aquaumque

miracula retinet multa, quæ rectè scire, & noscere

Magum oportet, nam sæpe numero videmus aliqua

situs ratione solum operari, & miracula afferre ob

coeli inclinationem, & Solis impetum longius, & propius

accedendo, recedendoque. Si enim terra vna ab

altera non differret, non solum in Syria, & Arabia in harundinibus, iuncis,

herbisque essent odores, & thuriferæ arbores neque piperis baccas, neque

myrrhæ glebulas darent, sed in omnibus terræ locis generis eiusdem omnia

procrearentur. Ex fontibus quoque proprietates hauriuntur aliquæ, quæ non

aliter possent fieri, nisi cum terrenus humor suis proprietatibus saporum in

radicibus infusus, enutrit materiam, per quam egrediens ad cacumen profundat

proprium loci, & sui generis fructus saporem. Zama Afrorum est

ciuitas, ab ea passuum millia viginti est oppidum Ismuc, & cum Africa parens

& nutrix sit bestiarum, & maximè serpentium, in eius agris oppidi nulla

nascitur, & si allata ibi ponatur statim moritur, & terra illa aliò translata

idem efficit. In Tarquinensi lacu magno Italiæ nemora circunferuntur, nunc

figuram triquetram edentia, nunc rotundam ventis impellentibus, quadratam

verò nunquam. In agro Cispadano, in tractu eo, qui Monsterax dicitur

tritici species, quam siliginem vocant, tertia satione in frumentum vertitur.

Iuxta Harpasam Asiæ oppidum cautes est horrenda, quæ vno digito

mouetur, & eadem si toto corpore impellatur, resistit. Sunt quoque & terræ,

quæ maximis scatent ignibus: vti in Sicilia Aethna mons sæpe flagrat,

& in Phaselide mons Chimæra, & tradit Ctesias ignem eius aqua accendi,

extingui verò terra: & in Megalopolitano agro, & in subiectis Arciæ aruissi

deciderit carbo, terra ardet. Sic in Lycia Ephesti montes tæda tacti flagrant,

vt lapides, & arenæ in aquis ardeant, vnde si quis baculo sulcos traxerit,

ignium riuos sequi narratur. Nec de aquis minora narrantur: dum enim

per subterraneas partes procedunt, per alumen, bitumen, sulphur, & cætera

metalla transeunt, nunc internas percurrendo partes illicò corpus contabescit,

& necatur: nunc verò interiora corporis vitia mederi solent. Sunt & genera

aquarum multa, nec paucas habent proprietates. Est enim in Sicilia Himera

flumen, quod in duas diuiditur partes: ea enim, quæ contra Aethnam

profluit, infinita est dulcedine, quæ verò per sal currit, salsum habet saporem.

Est & inter Mazaca, & Tuaua Cappadociæ vrbes lacus quidam, in

quem si harundinem immiseris, vel lignum, paulatim lapidescit, nec mutatur,

quod aquis extat. In Hierapoli vrbe trans Mæandrum fluuium aqua,

quæ in Tophum lapidescit, ita vt qui aqueductus deriuant, integra struant

ex illis septa. Sunt Boeotiæ flumina Cephysos, & Melas, & cum pecora

suis temporibus ad conceptionem partus per id tempus ex eo continuè bibunt,

inde quamuis sit alba, procreant aliis locis leucophæa, aliis pulla, aliis

verò corecino colore. Sic ex Peneo Thessalico, & ex Astace Pontico fluminibus

bibendo nigrescunt oues, sunt & genera aquæ mortifera, quæ per

maleficum terræ succum vim recipiunt in se venenatam: vti Terracinæ fons,

qui Neptunnius uocabatur, ex qua qui biberant, vita priuabantur, qua propter

antiquos eum obstruxisse fertur. Et Cychros in Thracia lacus, ex quo

non solum qui biberint, sed qui se lauerint moriuntur. Stillantes sunt è saxo

frigidissimi humores in Arcadia Nonacris nominata regione, quæ aqua Stygos

Hydo nominatur: quam neque argentum, neque æneum vas potest sustinere,

sed dissilit, & dissipatur, nec illam aliud continere potest, nisi mulina

vugula, quæ memoratur ab Antipatro in prouinciam, vbi erat Alexander

per Iollam filium perlata, & ab eo aqua illa regem esse necatum. In

agro Phalisco via campana in Corneto campo est lacus, in quo fons oritur

vbi anguium, lacertarum, reliquarumque serpentium ossa iacentia apparent,

quæ si extrahere volueris nil reperies. Item sunt nonnullæ acidæ fontium

venæ: vti Lyncesto, & in Italia virena Campania Theano, aliisque pluribus

locis, quæ virtutem habent, vt calculos in vesicis potionibus discutiant.

Fons est vnus Paphagoniæ, ex quo etiam sine vino potantes fiunt temulenti.

In insula autem Chio fons, è quo qui biberint impudenter fiunt insipientes,

& saxei redduntur sensus. Susis autem fonticulus est, è quo qui biberint

amittant dentes. Nili aqua adeò foecunda est, vt ex ea animentur glebæ.

In Aethiopia fons scaturit, qui circa meridiem adeò friget, vt sit inhabilis

potui, vbi autem media accesserit nox, sic feruet, vt tangi non sustineat.

multi præterea sunt, quorum meminit Ouidius.

Medio tua corniger Hammon

Vnde die gelida est, ortuque, obituque calescit.

Admotis Athamantis aquis accendere lignum

Narratur, minimos cum Luna recessit in orbes.

Flumen habent Cicones, quod potum saxea reddit

Viscera, quod tactis inducit marmora rebus.

Crathis, & hinc Sybaris vestris conterminus oris,

Electro similes faciunt, auroque capillos.

Quodque magis mirum est, sunt, qui non corpora tantum,

Verum animos etiam valeant mutare, liquores.

Cui non audita est obscenæ Salmacis vnda?

Aethiopesque lacus? quos si quis faucibus hausit,

Aut furit, aut patitur mirum grauitate soporem.

Clitorio quicunque sitim de fonte leuarit,

Vina fagit; gaudetque meris abstemius vndis.

Hinc fluit effectu dispar Lyncestius amnis

Quem quicunque parum moderato gutture traxit

Haud aliter titubat, quam si mera vina bibisset.

Est lacus Arcadiæ Pheneum dixere priores.

Ambiguis suspectus aquis, quas nocte timeto:

Nocte nocent potæ: sine noxa luce bibuntur.

Aliæ sunt quoque locorum, & fontium proprietates, quas qui quærit, libros

legat, quos scripsit Theophrastus, Timæus, Possidonius, Hegesias,

Herodotus, Aristides, Metrodorus, qui vigilantia, & infinito studio locorum

proprietates exquisiuerunt, & eas scriptis declarauerunt. Inde à Plinio,

Solino, multisque historiis narrata.

Vt misceri, & componi simplicia debeant

mixturas subingredientia nostras.

CAPVT XIX.

IAM Compositiones simplicium, vel mixturas necessarium

tradere iudicauimus, vt postquam latentes Naturæ

effectus studiosi inuestigare didicerint, & omnia seligere,

in lucem vt mira illa depromant, & componendi methodum

discant: quam & medicis obseruatam summopere

video. Quia sæpè vnico non indigemus effectu, sed duplici,

& triplici, sic & simplicium mixtura vtendum est, vt quæsitos depromant

effectus, & ad hoc eam inuentam iudico. vel enim sæpius euenit, vt

remissè operentur aliquando: nos verò vt promptius agant, citiusque actionem

expediant multiplici præsidio corroborare solemus: & contra, si intensè

nimis effectum depromant, eorum vires hebetare, & extinguere. Sæpissime

autem euenit, vt cum statutum membrum ferire volumus, caput videlicet,

cor, vel vesicam, associemus aliqua, vt illud directè vulnerent, & omnibus

prouideant: vnde euenit, vt contraria quoque permisceantur. Incoeptum

igitur sermonem exequamur. Cum aliquod opus aggrederis, illud

primum considerato, quod maximè intendimus, & ad quod simplex illud,

vel mixturam dirigimus, compositionis basim, vel fundamentum substituamus,

à qua compositum dicatur: & tantæ sit quantitatis, quantæ materialis

formæ actiones esse debent. Nam vt agant, debitam exposcunt determinatamque

quantitatem, alia autem vti adiuuantia, & primi condimenta

addantur, nec absque iis sic faciliter, nec tardius, citiusque operentur. Sic

commiscetur odoriferum foetido, amarum dulci saporis, vel odoris gratia,

nam si amara, foetidaque fuerit exhibenda mixtura, ab aliquibus reiicitur,

quibus dirigitur, & animales spiritus eam fugiunt, & abhorrent, vt eo

absorpto virtutis læsio sequatur. Sic tenuibus, & mollibus partibus crassæ,

& duræ iucunditatis gratia permiscentur. Euenit aliquando vt tam exigua

sit pars, vt antequam corpus calefaciat, à corporis absumatur calore: tunc

aliquam addimus molem: nam operationem non impediens, conueniens

pabulum præbet calori, ne citius, quam fuerit opus, consumatur materia,

sitque operationi idonea. Si exempli gratia consopitas aues captare tentamus,

commodum hoc nobis præstat nux methella talium compos virium,

vt somnos conciliet, stupidos reddat; & cerebri grauitate somno dentur: eam

mixtionis basim reliquis substernimus. vt viuidius inde operetur, opium,

& meri fæces adiungimus. Si dura sint, & fluere volumus, vt eo aptius legumina,

vel alia saturentur, vt dicemus in præparationibus, eis quoque

aues inescabimus. Mandragoræ itaque succo, vel cicutæ, vel bouis felle

dissoluantur: neque fætida, vel amara videantur: mel, caseum, vel farinam

immiscemus, vt esculentior fiat res, eo madeant legumina, eisque comessanda

exhibeantur: nam cum cibum gustauerint, ad terram consopitæ procumbunt,

nec volare audent, apteque manibus capi possunt. id in cæteris obseruandum iubeo.

Quomodo Mixturaepondus inuestigari debeat.

CAPVT XX.

EST Quoque animaduertendum maximè, vt recta mixturæ

dosis percipiatur, ponderumque proportio reperiatur:

quod operationum bonitas rerum omnium non

nisi in optima proportione, ac recta harmonia: nec præbebunt

mixturæ, quos pollicentur effectus, nisi omnibus

sint numeris absolutæ. vnde tam in eorum mixtionibus,

quam per se priscos illos semper vti consueuisse comperimus, nil nisi eorum

delectu, & pondere. & sic experientia comprobata nobis conscripta. Igitur

maximam tu qui his operam impendis, primum simplicis medicinæ pondus

reperias, quantum res ferat, secundum quæsitæ rei proportionis imaginationem:

& tecum finge medicamen illud ex quibuslibet componentium,

respiciendo qua se habeat ad totum proportione. in toto enim ea esse debet,

& quæ in partibus reperitur, & si plus suæ dosis positum esse reperies,

habitis componentibus à toto id abstrahatur. Sic iam scito pondere pro

fundamento illud statuatur, & tantum aliis ponderibus subsistat, & ab eo

remoueatur, quantum inde aliis secum mixtis completæ suæ æquiualeat

dosi: cum plures res medicamentum subingredi oporteat, & ea ex operantis

coniectura percipiantur. Sic de composita mixtura nunquam illud des,

quod dosim excedat, etiam si simplex esset in virtute. Sed computatis gradibus

omnibus non in quantitate maior, vel virtute esse debet, vt diuersam

habeat qualitatem, virtutemque: nam eam non addimus, vt dosim augeamus,

sed vt facilius opus expediat. Est id quoque præcipuè animaduersione

dignum, sic in mixturis, & medicaminibus ponderum proportionem variare

debere, vti & regiones, & climata diuersa fiunt: nam & operando diuersam

nanciscuntur virtutem: ibi enim viuidius, hic autem vegetius operantur,

vti monuimus. Tu æqua mente librato, & secundum simplicium

operationem, ponderum ratio mutetur, demendo, adiungendo, & tui ingenii

solertia accommodando: vt illud operentur, quod quærimus. Id autem in

nostro opere ratione optima vsi fuimus in experimentorum descriptione,

per partes pondera describendo, nec temerè, & vt facilius percipiantur:

quia fortasse diuersa ponderum nomina, quæ ab aliis obseruari vidimus,

artificem ab operatione impedirent: atque vt quisque quæsita, & optata

quantitate vtatur, iisdemque vidimus Cornelium Celsum vsum fuisse: sic

enim accomodatius omnibus satisfactum est.

De simplicium praeparationibus.

CAPVT XXI.

COMPONERE Iam, & pondus inuestigare docuimus:

superest præparationes simplicium quasdam enarrare,

quæ operi accommodatæ, & necessariæ visæ sunt

maximè, longe que reliquis maioris artificii. nec tam in

simplicibus operationes consistunt, quam in eorum præparationibus:

sine quibus parum, aut nihil operabuntur.

Simplicia igitur plurimis quidem artificiis præparari solent, vt vsui aptiora,

commodioraque sint. Quæ sunt præcipuè nobis vsu frequentiores, sunt

hæc: Maturatio, Putrefactio, Maceratio, Elixatio, Combustio, in Calcem

redactio, Incineratio, Distillatio, Arefactio, & iis consimiles. Tunc enim

aliquid maceramus, quum humore aliquo immergimus, vt tam interius,

quam exterius res madescat, & maceretur: vti diximus, & subtilior pars

in expressione eliciatur, & terrestris relinquatur: vt quæsitum humorem in

meditullio recipiat. Elixamus autem tunc cum succus ex aliquo non possit

euocari: nam elixando à centro ad circumferentiam extrahimus. vbi maceratione,

vel infusione non euenit: ipsa tamen tenues resoluit vapores.

Sic adustione, Torrefactione, & in Calcem reductione vtimur, vt partes

penitus humore priuemus omni: quod euenit, cum in calcem reducimus,

vt facilius resoluantur, vel in liquorem vertantur, aliisque rebus immisceantur.

Sic Torrefacimus, cum res conteri nequeunt, vt in puluerem vertantur:

id animaduertendo ne res comburatur, & combusta quæsitas amittat

vires, & assetur, vt tenuitatem recipiat. Res, vel simplicia distillantur, &

vt potentioris virtutis eliciatur aqua, quo facilius res, & commodius operetur:

& quia tenuiores medicamenti partes requirimus, crassioribus reiectis,

quæ nostro officiunt instituto: & sic de aliis operationibus intelligendum est.

Hæc nostro operi oportuna, & necessaria esse censui. Si quis autem id fusius

exoptabit, medicorum libros consulat. Sed nunc ab his promoueamus stylum.

FINIS PRIMI LIBRI.

Scan/Page Example   1  2   3  
Book I  ||  Book II  ||  Book III  ||  Book IV